In rapporten van McKinsey & Company staat de bouw steevast onderaan de lijstjes als het gaat om digitalisering en automatisering van processen. Dat moet en kan anders. Zeker met het oog op de schrale marges. Genoeg reden voor Debouw.Online een digitale meeting te organiseren rondom dit topic. Samen met een aantal experts bespreken we de uitdagingen en kijken we waar voor bedrijven de eerste ‘winst’ zit.
Hoe gedigitaliseerd is de huidige bouwsector?
We moeten niet vergeten dat digitalisering al heel erg vanzelfsprekend is, ook bij de ‘gewone’burger. De smartphone is volledig ingebed in onze samenleving. De kunst is echter om de tools in de bouw beter te laten aansluiten op het gebruiksgemak van mensen. Daar zit volgens de experts de grootste hiccup. Met een BIM-model tekenen is gewoon lastig. Maar het besef van het digitaal communiceren en digitaal vastleggen van informatie is er wel degelijk en zeker door corona alleen maar toegenomen.
Aan de definitie schort het volgens de experts nog wel. Er is geen eenduidige definitie. Digitalisering is veel meer dan het uitwisselen van pdf-bestanden. Het gaat juist om het elektronisch uitwisselen van data. Dan praat je pas echt over digitalisering en daarin zijn nog serieuze stappen te zetten. Dat begint met data op een goede manier vastleggen. Vaak zijn alle lossen processen wel gedigitaliseerd, maar is er nog geen sprake een geïntegreerd geheel. Elke fase (calculatie, werkvoorbereiding, projectbewaking, uitvoering, enz.) bevindt zich in een andere fase van digitalisering.
Er wordt in de bouw veel gebruikgemaakt van eilandoplossingen, beweren de experts. Dat zijn oplossingen die niet of moeilijk met elkaar integreren en slechts een deel van een ‘probleem’ aanpakken (lees: digitaliseren). De sector is gebaat bij een digitale kopie van het project, waarin alle informatie wordt verzameld, gedeeld en geüpdatet van idee tot en met de sloop van een gebouw. Dat is de ultieme droom, maar er is nog een lange weg te gaan in de bouw om dat doel te bereiken. In McKinsey & Company -rapporten staat de bouw steevast onderaan de lijstjes als het gaat om de mate waarin processen zijn gedigitaliseerd en geautomatiseerd.
Wat zijn de basisvereisten om met digitalisering aan de slag te gaan en waar moet je beginnen?
Het begint met een verklaring van de definitie en het onderscheid in drie fasen. Ten eerste omvat digitalisering het primaire proces van ontwerp tot sloop, de ultieme droom. Digitalisering verlangt echter een optimale samenwerking en digitale data-uitwisseling tussen de verschillende teams en betrokken partijen. Tot slot moet je de basis op orde hebben. Dat wil zeggen, de juiste hard- en software. Als dat allemaal uniform met elkaar communiceert, kun je grote stappen maken. Als je telkens afzonderlijke eilandjes met elkaar moet verbinden, wordt het onoverzichtelijk.
Digitalisering begint en eindigt bij de gebruikers. Zij moeten het doen: tools toepassen. Als je hen niet overtuigt, wordt het een lang en lastig traject, beweren de experts. Gebruiksgemak moet voorop staan in alle tools. Creëer draagvlak in de organisatie, zodat alle medewerkers voor ogen hebben wat het doel is. Digitalisering of automatisering in één keer ‘dumpen’ in de organisatie is geen oplossing. Begin met kleine stapjes, zoals in het verleden met administratieve processen is gebeurd, en definieer daar doelen op. Dan creëer je ‘vanzelf’ commitment en snapt iedereen waarom je iets doet.
Het is cruciaal om zowel topdown als bottom-up draagvlak te creëren om automatisering te doen slagen over de gehele linie. Centraal is er beleid en visie nodig die goed uitgedragen worden. Schroom niet om bijvoorbeeld video in te zetten of interne campagnes uit te rollen. Investeer daarin en betrek medewerkers erbij, adviseren de experts. Laat ze meedenken in waar het eventueel nog beter kan. Als de gebruiker het logisch vindt en er zelf baat bij heeft, is er geen enkele belemmering meer.
De bouw is een projectenorganisatie. Elk project is uniek en urgent. Er is altijd een reden om even niet aan standaardisatie te doen of iets nieuws te proberen. In elk project worden dezelfde stappen doorlopen. Door die stappen procesmatig te bekijken, blijkt dat ze zich fantastisch lenen tot digitalisering en vervolgens automatisering. Dat perspectief moet alleen worden gezien. De projectaanpak is juist de grote kracht van de bouw.
Welke factoren houden digitalisering tegen?
Begrip en gebruiksgemak, klinkt het resoluut. Digitalisering (toch?) laat volgens de experts nog te wensen over in veel geïntegreerde oplossingen. Dit is een van de redenen waarom point solutions snel geaccepteerd zijn. Veel geïntegreerde applicaties worden gemaakt door techneuten met onvoldoende oog voor gebruiksgemak. Terwijl gebruiksgemak nu juist ontzettend belangrijk is voor de acceptatie van een applicatie.
De experts verwachten de komende vijf tot zelfs tien jaar nog wel hybride stromen in de bouwsector. Papier is nog altijd een groot goed in de bouw, net zoals losse e-mails, pdf’s, werkbonnen, enz. Het doel is om alles digitaal te verwerken. Zo lang dat nog niet het geval is, moet je twee stromen managen. Daar wordt weleens aan voorbij gegaan, maar het is een vereiste om het hogere doel te bereiken, waarbij je natuurlijk parallel inzet op het digitaliseringsproces en de hoeveelheid papier steeds verder afbouwt.
Angst voor de cloud is een veelvoorkomend fenomeen dat digitalisering tegenhoudt. Een kwestie van tijd dat die schrik wegebt, verwachten de experts. Anno 2021 gebeurt alles in de cloud. Sterker nog, het is een voorwaarde om een efficiënt proces in te richten waarbij verschillende point solutions (ook gebaseerd op de cloud) met elkaar samenwerken. Er gebeuren al hele mooie dingen. Bouwbedrijven die al goed bezig zijn en heel ver staan in de adoptie van digitalisering. Het maakt ze schaalbaar en het leidt tot betere marges. Die best practices zorgen ongetwijfeld voor een stroomversnelling en kopieergedrag.
Marges in de bouw zijn over het algemeen flinterdun. Het is te wijten aan het gebrek aan digitalisering. Het is een kip-ei-verhaal. Marges hoeven niet laag te zijn, zo bewijzen de ‘early adopters’. Door processen anders in te richten en te digitaliseren en automatiseren komen opeens hele nette marges in beeld. Het is een voorwaarde om van die hoge faalkosten afscheid te nemen.
Welke voordelen kan digitalisering bieden op de korte en lange termijn?
Automatisering leidt tot transparantie. Dat kan de cultuur in bouw op dit moment nog onvoldoende aankunnen. Er wordt nog teveel vanuit wantrouwen gedacht en gewerkt. Als de cultuur wel op vertrouwen gestoeld is, ziet men transparantie als kans. Er valt nog zoveel te winnen. Er zijn nog zoveel kansen. Het ligt min of meer voor het oprapen, benadrukken de experts. Zie partijen niet als concurrenten, maar als partners. Er moet in de bouw veel meer op strategisch niveau worden samengewerkt.
Digitalisering betekent dat het veel voorspelbaarder wordt wat de prestatie van een project is. Dan kan je veel scherper inschrijven. Partijen die dát als eerste goed voor mekaar hebben, halen de krenten uit de pap. Volgens de experts wordt er ook meer en meer geprefabriceerd. Werkzaamheden verplaatsen zich steeds vaker van de bouwplaats naar de fabriek. Dit om de kans op onvoorspelbaarheden te verkleinen. Het zorgt voor standaardisatie en meer efficiency. De voorspelbaarheid is dan zo hoog, dat je precies weet wat de kosten worden en je scherp kan aanbieden.
Is digitalisering voor elk bedrijf van toepassing, van mkb tot het topsegment? Jazeker, klinkt het stellig. Dat moet ook wel, anders gaat het niet lukken. Alle partijen moeten mee. De eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat het merendeel nog echt aan de basis staat: het digitaliseren van papieren werkbonnen of urenbriefjes. Dat is de realiteit. Natuurlijk moet dat ook gebeuren, maar er moet volgens de experts nog flink gesleuteld worden aan de ‘digitale gezondheid’ van bouwbedrijven.
Geloven de experts in één allesomvattende oplossing?
Neen, de toekomst zit in een combinatie van meerdere systemen. Elk bedrijf gebruikt zo zijn eigen gereedschappen. Uiteindelijk is het de truc om ergens een knip te maken. Een bedrijf kan een keuze maken uit verschillende systemen, die door middel van api’s en koppelingen met elkaar zijn verbonden. De truc is samenwerken. Gelukkig zien steeds meer applicatieontwikkelaars de noodzaak daarvan in. Men staat minder krampachtig tegenover het koppelen met andere systemen.
Juist door de opkomst van cloudsoftware krijg je steeds meer standaardisatie van deelprocessen, waardoor het belang van alles aan elkaar koppelen veel groter wordt. De animo voor complete en klantspecifieke maatwerkoplossingen wordt door deze oplossingen steeds kleiner. Het is alleen zaak de bedrijven daarvan te overtuigen. De adaptatie van cloudoplossingen is een bikkelharde voorwaarde om integraties van de grond te krijgen. Anders komt er volgens de experts nooit een versnelling. On premises is veelal een blok aan het been en de reden dat de bouw nu een inhaalslag moet maken.
Conclusie: digitaliseren is de key tot succes
De bouw is een traditionele sector. Een bouwvakker moest jaren geleden ook wennen aan elektrisch gereedschap. Digitalisering is de volgende generatie van gereedschap. Het vraagt wederom om gewenning. Het ‘nieuwe gereedschap’ moet niet van hogerhand worden opgelegd, maar vereist draagvlak in alle lagen van een organisatie. Gebeurt dat niet,dan wordt het ontzettend lastig om de acceptatie voor elkaar te krijgen en ontstaat er alleen maar weerstand.
De huidige coronasituatie heeft volgens de experts de deur geopend en het besef van het verder digitaliseren en automatiseren verhoogd. Misschien niet direct aan het digitaliseren van het primaire proces, maar wel vanonderdeeltjes van dat proces. Alles wat voorheen op papier gebeurde, gaat nu versneld digitaal. Voorkom dat tools oneigenlijk worden gebruikt, waarschuwen de experts. Plan niet in een programma dat daar eigenlijk niet voor is bedoeld. Je hamert ook niet met een elektrische schroefmachine. Toch gebeurt het wel, dat eerste dan.
Op digitaal vlak zullen dus ook nog de juiste kaders geschapen moeten worden waarbinnen je een applicatie dient te gebruiken. Dat gebeurt volgens de experts nog te weinig en is ook een voorwaarde om meer grip op processen te krijgen. Kortom, er is nog genoeg werk aan de winkel.
Deelnemers:
VolkerWessels: Tobias Gutleb
12Build: Erik Nieuwenhuis
Bouwbedrijf Nijhuis: John Bauhuis
Bouw7: Sander Jongsma
Smits Bouwbedrijf: Matthijs Dekker