De bouwsector staat aan de vooravond van een grote digitalisatiegolf. Het aantal toepassingen en oplossingen dat naar de sector overwaait, breidt zich sterk uit. En de hefboom die je via digitalisatie kunt realiseren, is gigantisch. Reden voor Debouw.Online om een Digital Meeting te organiseren rond het topic ‘digitalisering in de Belgische bouwsector’. Samen met een aantal softwareleveranciers, bouwbedrijven voor de nodige praktijkervaringen en het WTCB voor de ‘kritische noot’, bespreken we de uitdagingen waar de sector voor staat.
In hoeverre is de bouw al gedigitaliseerd in België?
Er valt volgens de experts geen lijn in te trekken wie waarmee bezig is en waarom. Een kleine firma kan al heel ver staan, terwijl een heel groot bouwbedrijf misschien nog moet beginnen met digitalisering. En vice versa. Er zijn ook zoveel processen die gedigitaliseerd kunnen worden zoals boekhouding, CRM, urenregistratie, mobiliteitsvergoeding, klantbegeleiding, enz. Vaak ontbreekt het aan een echte digitale strategie.
Gemiddeld staat de bouw in ieder geval achter in vergelijking met andere sectoren qua digitalisatie en qua budget dat aan digitalisatie wordt besteed. Uit recente cijfers blijkt dat slechts 1,3% van de operationele uitgaven in de bouw gespendeerd wordt aan digitalisatie. In andere sectoren is dat gemakkelijk drie keer zoveel, menen de experts. Met andere woorden, er wordt onvoldoende budget vrijgemaakt.
De reden waarom de bouw altijd wat achter is gebleven ten opzichte van andere sectoren, ligt volgens de experts bij de processen met veel bewegende delen, mensen, werven, voertuigen, weersomstandigheden, enz. Het is een complexe sector en er gebeurt zoveel op een werf. Daarom is het heel moeilijk om grip te krijgen op de bouw en deze volledig te gaan structureren en plannen. Ook zijn de marges klein en is er een sterke concurrentieslag gaande, zeker in België. Dat zorgt ervoor dat de investeringen in IT steeds laag gebleven zijn. Het is een vicieuze cirkel.
De cijfers zijn overigens wel hoopgevend. Met name de laatste jaren is de bewustwording gegroeid en beginnen veel meer bouwbedrijven nieuwe technologieën te incorporeren in hun processen. We staan volgens de experts aan de vooravond van een grote digitalisatiegolf. Het aantal toepassingen en oplossingen dat naar de sector ‘overwaait’, breidt zich sterk uit. Het vertrouwen moet bovendien ook groeien door positieve cases. Men is immers in de bouw nog niet zo IT-minded, simpelweg door een gebrek aan ervaring.
Wat zijn de basisvereisten om met digitalisatie aan de slag te gaan?
Een digitale strategie uitstippelen, klinkt het resoluut. De bouw heeft heel veel doeners, maar voor een digitale strategie heb je ook minstens één denker nodig. Vaak wordt gestart met initiatieven zonder visie, die niet in een ruim kader passen. Dan is er geen draagvlak binnen het bedrijf en ontstaan er conflicten. Zeker bij grotere bedrijven is dat vaak van toepassing en werkt het eerder contraproductief. Een goede digitale strategie vormt dus de basis. ‘Think big, start small en act fast’, geven ze als advies.
Digitaliseren draait om teamwork. Je moet er met het volledige team achterstaan. En het is inderdaad niet altijd even gemakkelijk om iedereen aan boord te krijgen en diepgewortelde gewoontes te veranderen, erkennen de experts. Sommigen voelen zich misschien bedreigd, ze zien hun eigen (routine)werk afnemen en zijn bang hun baan te verliezen. Digitalisatie is echter net personeels-ondersteunend. De beste manier om mensen aan boord te krijgen, volgens de experts, is om met selectief gekozen ambassadeurs te starten, mensen in je bedrijf die enthousiast zijn en vooruit willen. Zij zijn de beste verkopers van een tool, de rest van de organisatie volgt dan.
Het is belangrijk bepaalde criteria te hanteren bij het selecteren van software. Begin klein met het oplossen van kleine pijnpunten met behulp van eenvoudige software die wel compatibel is en op lange termijn kan integreren met andere software. Analyseer waar mensen de meeste tijd verliezen, waar frustraties liggen of waar het meeste ‘papagaaienwerk’ wordt gedaan en zoek daar de juiste toepassing voor. Vandaag zijn er heel veel moderne cloudoplossingen die je kan downloaden en waarmee je heel snel en efficiënt kan beginnen.
Welke factoren / oorzaken houden de stap naar digitalisatie (nog) tegen?
Versnippering in de sector. Softwareaanbieders zouden zich meer moeten focussen op plug-and-play toepassingen en het zichtbaar maken van de Return On Investment (ROI) voor de bouwsector. De bouw investeert veel geld in materieel. Daarbij kunnen ze zich de ROI heel goed voorstellen, het is tastbaar. De ROI van ICT wordt niet tastbaar genoeg gemaakt. Waarom zou digitalisering meer opbrengen dan een nieuwe boormachine? Als het heel duidelijk zou zijn waar de winst zat, zouden meer bedrijven overstag gaan.
Digitalisatie is de afgelopen jaren ook heel vaak gedreven vanuit verplichtingen, zoals checkin@work of de verplichting om mobiliteit correct te meten en uit te betalen. Het is eerder vanuit noodzaak gegroeid dan vanuit een bewuste keuze met zicht op efficiëntie en winst. Dat verklaart ook de keuze voor single point solutions die goed zijn in één taak maar die niet altijd even goed blijken te integreren. Om echt vooruit te komen, zal je dus voor oplossingen moeten kiezen die gemakkelijk integreren met andere software.
De ROI van automatisatie of digitalisatie gebeurt ook niet van vandaag op morgen. Het vraagt geduld om de meerwaarde ervan effectief te ervaren. Dat is de bouwsector over het algemeen niet gewend. En zolang het soort oplossingen van aanbieders divers is, zal de bouw het moeilijk hebben om door de bomen het bos te zien. De globale verwachting is wel dat de trend naar platformen de grote gamechanger gaat zijn voor de bouwsector; digitalisatie zal via platformen gaan verlopen. Er zal een consolidatie ontstaan, waarbij plaats is voor koppelingen met kleine, lokale oplossingen.
Welke impact en voordelen kan digitalisatie bieden?
Tijd winnen. Voor de kleinere bedrijven kan de zaakvoerder, door te investeren in digitalisatie, zijn administratieve taken minimaliseren met toch het behoud van alle data en controle. Datzelfde geldt min of meer voor de grotere bouwbedrijven. Hier vormen de werf- en projectleiders vaak het kloppend hart van een organisatie. Ze staan graag met beide voeten op de werf in plaats van veel tijd te moeten besteden aan administratie. Ze moeten vandaag financieel en legaal onderlegd zijn, rapporteren, communiceren, ook nog eens verschillende talen beheersen, … De job is dus heel complex geworden. Door te digitaliseren wordt tijd bespaard en kunnen ze zich focussen op hun kerntaken.
Tijdswinst is niet het enige doel. Door te digitaliseren kan je met evenveel mensen meer werk gaan verzetten, bovendien ook nog eens kwalitatiever. Het leidt in veel gevallen tot een beter product en een betere service. Het biedt daarnaast perspectief voor de aanwerving van bekwaam personeel en jonge talenten. Millennials hebben thuis vaak betere technologie beschikbaar dan op de werkvloer. Digitaliseren zorgt ervoor dat je jonge talenten wél kunt aanwerven omdat je hen de juiste tools kan bieden.
Een ander belangrijk voordeel van digitalisatie is volgens de experts dat je altijd en overal over de juiste en meest actuele informatie beschikt. De bouw is een sector waar communicatie heel belangrijk is. Veel verschillende partijen moeten met elkaar samenwerken om een project te realiseren. Mensen zijn vaak onderweg, projectleiders hebben verschillende werven onder hun hoede. Je kunt niet altijd alles ter plaatse gaan bekijken. Het digitaal ter beschikking stellen van informatie en communiceren over problemen is in bouw, meer dan in andere sectoren, essentieel. Het zorgt voor minder fouten en dus ook minder discussies. ROI-gewijs ga je ook daar een enorm verschil maken.
Met digitalisatie telkens kleine procesverbeteringen aanbrengen, gaat de grootste impact hebben, menen de experts. De hefboom die je via digitalisatie kunt realiseren, is gigantisch. Bedrijven zullen dus wel mee moeten. Het verschil zal anders uit elkaar gaan lopen. Zeker als je bedenkt dat de gemiddelde werf over een jaar of vijf tot tien volledig bestuurd wordt door een achterliggend BIM-ecosysteem. Als alles digitaal met elkaar verbonden is, is de productiviteitswinst gigantisch. Het vraagt wel om een vertrouwensband tussen bedrijven, die vandaag in de bouwsector nog niet zo evident is, erkennen de experts. Een bouwbedrijf laat zich niet graag in zijn boeken kijken.
Wat kunnen we in de toekomst verwachten aan (nieuwe) digitale oplossingen?
De experts stellen vast dat er nog heel veel op papier wordt gewerkt. Alles wat op papier gebeurt, gebeurt in theorie twee- of zelfs wel driedubbel. Tien jaar geleden had dat al opgelost kunnen zijn. De technologie is er absoluut klaar voor. Wel ontbreekt het nog aan connectoren tussen de technologieën en de data. Iets dat we bij andere sectoren, zoals e-commerce, heel gewoon zijn. Alles is met elkaar verbonden maar in de bouw gaat dat nog niet zo vlot. Een kwestie van tijd, verwachten de experts.
Evolutie gaat er overigens altijd zijn. De bouw volgt een bepaalde wetmatigheid, andere sectoren hebben weer een andere timing. Het succes van digitalisering wordt bepaald door de integratiemogelijkheden met leveranciers, toeleveranciers, onderaannemers, enz. Het hangt dus af van alle stakeholders die betrokken zijn op een werf, maar ook van de functionaliteit van de toepassingen die worden aangeboden. Als een werfverslag op papier maken nog altijd gemakkelijker is dan via vijf digitale apps, gaan ze die apps niet gebruiken.
Toepassingen die geadopteerd zullen worden, moeten heel inventief zijn, snel interageren en kwalitatief omgaan met de data en informatie die wordt ingegeven of uitgelezen. Nogmaals, in veel gevallen is de technologie er al, stellen de experts. Technologie die al heel lang klaar staat om veel beter geëxploiteerd te worden. Het staat en valt met een effectieve integratie in de organisatie. Als je aan het einde van de rit toch weer alle data exporteert naar een Excel-file, wordt het lastig.
Wat kunnen we leren van de huidige coronacrisis?
Het laatste jaar is een enorme motivator geweest om juist wél in te zetten op digitalisatie. Bouwbedrijven die niet in een bepaalde mate gedigitaliseerd zijn, blijken nu echt gehandicapt. De CEO van Microsoft heeft de vaststelling gedaan dat in het afgelopen half jaar een sprong in digitalisatie is gemaakt die anders twee jaar zou duren. Ook in de bouw leeft absoluut het gevoel dat er stappen genomen moeten worden, veel sterker dan een jaar geleden. Bedrijven zijn gedwongen anders te gaan werken.
Anderzijds lopen bedrijven ook tegen beperkingen aan. Er zijn nu eenmaal zaken die beter face to face besproken kunnen worden. Online vergaderen en foto’s nemen van zaken, kunnen processen absoluut ondersteunen maar het lost (nog) niet altijd alles op. Hier ligt nog een opportuniteit voor de applicatiebouwers.
Het mooie is dat er voor ieder bedrijf, van klein tot groot, interessante oplossingen zijn om te starten met digitalisatie. Dankzij de cloudoplossingen kan men snel starten en gebruik maken van de bestaande hardware (smartphones, tablets, enz.). Er zijn geen lange IT-voorstudies of enorme investeringen in hardware meer nodig. Digitalisatie is geen IT, maar een wezenlijk onderdeel van de business.
Deelnemers:
Niki Cauberg, WTCB
Raf Geenen, MBG
Dirk Verschueren, Cordeel